Dokument-Nr. 19387

kaTolikeTa samRvdeloebis „sasuliero moRvaweoba“. axalcixe-axalqalaqis mazrebSi , in: Komunisti, 11. Juli 1928
Cven gvinda daviwyoT enis sakiTxiT. mogexsenebaT, dRemde axalcixis mazraSi laparakoben mraval enaze: qarTulad, somxurad, Turqulad da rusulad. dReidan unda vicodeT, rom aq franguladac laparakoben. laparaks Tavi daanebeT, miwer-mowerac ki swarmoebs am saerTaSoriso enaze da zogjer qarTuli dokumentebic iTargmna frangulad. es rom xdebodes, magaliTad, iseT frangisaTvis, romelsac qarTulis araferi esmis, savsebiT gasagebia. magram mTavari isaa, rom qarTuli dokumenti iTargmneba frangulad da egzavneba qarTuladve molaparake pirs. raTa, risTvis unda daixarjos zedmeti energia, dro, qaRaldi, melani? ra uarobaa!
magram naadrevia es daskvna. uazrobaSi Cven brals ver davdebT axalcixis mazris sofel udes kaTolikeTa mRvdel mama konstantine safariSvils. man icis Tavis saqme, icis rasac akeTebs.
is ugzavnis erT-erT glexi qalis gancxadebas frangul enaze qarTvel kaTolikeTa „samociqulo administrators“, „mis maRal Rirsebas, mama emanuil vardiZes“ TbilisSi da bolos fraguladve dasZens:
„Cem mier zedmoyvanili gancxadeba me miviRe qarTul enaze, magram sifrTxilis mosazrebiT gadavTargmne frangulad. qalis saxeli, romelmac gancxadeba momca, me vici. SemiZlia SegatyobinoT Tqven igi, pirveli moTxovnisTanave.
mama konstantine. sofel udedan“
*
**
amrigad, mama konstantine sofel udedan sifrTxiles iCens. is imdenad windaxedulia, rom gancxadebis damwer qalis vinaobasac ki ar aRniSnavs. raSia saqme? visTvis an raT aris saWiro es sifrTxile? rom kiTxvaze pasuxis gacema Cvenve ar dagvWirdes, saWiroa avalaparakoT TviT gancxadeba. Cven imave sifrTxilis mosazrebiT, romliTac xelmZRvanelobda udeli mama konstantine, saWirod vcnobT gadafrangulebul gancxadebis gadmoqarTulebas, mxolod im gansxvavebiT, rom Cveni sifrTxle sul sxva mizans isaxavs. Cven gvinda gaigos yvelam da pirvel-yovlisa axalcixe-axalqalaqis mSromel kaTolike glexebma, Tu vin da ra xalxi evlineba maT sulis mxsnelebaT. Cven gvinda namxvili faqtebis aRniSvniT saaSkaraoze gamovitanoT bneleTis mociqulTa, sasuliero wodebis erT-erT „kulturosan“ warmomadgenelTa saqmeni sagmironi.
maS isev franguli dokumentis Sesaxeb, romelSiac laparakia imaze, Tu rogor miaRebina „ziareba“ fexmZime qals vinme mama Toma igiTxanaSvilma. Toma, romelic Semdeg udedan axalqalaqis mazraSi, sofel xizabavris moZRvrad gadaiyvanes, Cveni mokle werilis mTavar gmirs warmoadgens:
„me miaxlovdeboda mologinebis dro. ase iwyeba qalis gancxadeba, romelic frangulad Targmna Tomas memkvidrem sofel udeSi mama safariSvilma. amitom wavedi zarebis misaRebad mama igiTxanaSvilTan. vaRiare ra Cemi codvebi, me movelodi maT Sendobas. magram, sanam codvebs Semindobda, mamam Semdegi sityvebiT mommarTa: „me mebralebiT Tqven, radgan qmariani xarT. Tqven ratom ar gebralebiT me? me Segibraleb. sTqva man da Sen me Semibrale“.
„me megona, rom is laparakobda ZRvenze, romelsac Cven vugzavnidiT xolme mRvdels qorwinebis Semdeg. amitom me davpirdi mas ZRvenis gagzavnas. roca vuTxari es, man wamoiwia Cemsken da xeli gulze damado. me mivxvdi, rom is cud raRacas mipirebda. maSinve wamovdeqi da gamovedi sakurTxevlidan. amis Semdeg imdenad aRelvebuli viyavi, rom aRar SemeZlo eklesiaSi darCena da wamovedi saxlSi.
im Rames Zili aRar SemeZlo. meore dRes me ukve veRar mivekare ziarebis Rvinos. Cem qmars es ukvirda, undoda mizezis gageba da me gauxile mas yvelaferi. qmarma miTxra: „Sen SegiZlia guldamSvidebiT miiRo ziareba, radgan Sen ar iyavi damnaSave imaSi, rac moxda“-o. me wavedi erT qalTan, romelmc agreTve wina dRiT aRsareba miiRo mama TomasTan da veziare masTan erTad... amis Semdeg sami wlis ganmavlobaSi me aRar mimiRia ziareba... aqamde ar gavamxile es, radgan ar mindoda moZRvris dasja, magram exla me msurs ziarebis miReba, unda vaRiaro yvelaferi da amitom gatyobinebT, amas Tqven gTxovT SemindoT me codvani amdeni xnis dumilisaTvis“.
„radgan qalma wera-kiTxva ar icis, swers gancxadebis mimRebi mama safaraSvili, amitom is Tavis gancxadebas asvams jvars da sakuTari marjvena xelis TiTis anabeWds“.
garda amisa, imis dasamtkiceblad, rom yovelive es sruli simarTlea, mRvdeli safaraSvili aswers suraTs, Tu rogor mouTxrobda mas qali amis Sesaxeb.
„Semdeg qali ambobs, atyobinebs is vardiZes, rom yovelive es simarTlea qali laparakis dros hkocnida jvars da xeli saxarebaze hqonda dadebuli“.
aseTia saxarebis madliT nakurTxi, jvriT da daktiloskopiis wesiT Semowmebuli dokumenti mamao Toma igiTxanaSvilis „sasuliero“ moRvaweobis erTi epizodis Sesaxeb.
xalxi, romelic ziarebas sityviT wmindaTa wmindaT aRiarebs, romelic bavSobidanve unergavs morwmunes ziarebis maRal RvTaebrivobis Zalas, saqmiT amave ziarebas pirad angarebisa da usazizRresi garyvnilebis iaraRiT iyenebs. amas sCadian kaTolikeTa eklesiis warmomadgenelni. isini, romelTac yovelTvis da yovelgan Tavi yvelaze ufro kulturosan da xalxis ganmanaTlebel samRvdeloebaT moaqvT.
*
**
amis Semdeg ra gasakviria, rom igiTxanaSvils iseve gaurbodnen morwmune qalebi, rogorc cxvari mgels. glexi baliaSvili sworeT ase ixseniebs igiTxanaSvils Tavis [19r] gancxadebaSi, romelic man imave vardiZes gaugzavna.
„igiTxanaSvili qalebs uxeSad epyroba, ambobs baliaSvili, ZaliT miaTrevs Tavis oTaxSi. tyavs aZrobs xalxs. risTvis gamogzavneT is Tqven CvenTan: mglad Tu mRvdlad?“
es ori dokumenti sruliad sakmarisia imisTvis, rom Cvens winaSe warsdges Tavisi namdvili gaSiSvlebuli saxiT, farisevlur sasuliero wodebis „sulis sacxonebeli“ moRvaweoba. magram usamarTloba iqneboda, rom msunagi pateri Toma igiTxanaSvili kentad gamogveyo, yvela umsgavsoba masze migvewera da ar migveca braldebulisaTvis Tavis gamarTlebis saSualeba. Tavis gasamarTlebeli Tomas Tumca ra aqvs! is sabolood gamoaSkaravebulia. magram kargia mainc, roca kaci martoobas ar grZnobs gasaWirSi. da marTlac, Tomas Tavis uzneo saqcieliT arc sxvebi CamorCebian.
*
**
imave sofel udeSi, saidanac mamao safaraSvili frangul enaze naTargmn dokuments gzavnis samociqulo administrator vardiZis saxelze, ramdenime wlis winad kaTolikeTa mRvdlad iyo vinme andria gigolaSvili. ai, ras swers es gigolaSvili Toma igiTxanaSvilis Sesaxeb papis vizitators smetcs, romelic gamogavnili iyo romidan kaTolikeTa raionebis dasavlelad aRmosavleTis qveynebSi:
„mama Tomas, ambobs gigolaSvili, CveulebaT aqvs bazrobaze siaruli, sadac is Tavis megobrebTab laybobs. iq mas, sxvaTa Soris, uTqvams: es efiskopozebi papis kacebi smetci da faragoli marTlac rom piris gemos xalxia! isini miirTmeven koniaks SaqriT, Cven ki sawyal mRvdlebs, gvikrZalaven myrali arayis dalevasac ki. Sofel udeSi efiskopoz smetcma Tan Camoitana erTi partia koniaki“-o.
amnairad marto Toma arafer SuaSia. marTalia mis winaaRmdeg bevri sayvedurebia glexebSi, magram ra qnas sawyalma mRvdelma mivardnil axalcixis mazris sofelSi, roca TviT papis uSualo rwmunebulebi, efiskopozebi, yoveli juris vikariebi da vizitatorebi, daSaqruli koniakebiT SezarxoSebulebi dadian sofel-sofel. advili warmosadgenia, ra dReSi iqneba es xalxi qalaqad, cxraklitulSi damaluli? advili gasagebia ra zneobriv sifaqizes daicaven isini aq, gareSe Tvals moSorebulni.
Toma marto ar aris sxva mxrivac. mas yavs damcvelebic, da damcvelTa sakmaod magari jgufic. es jgufi swers Semdeg koleqtiur gancxadebas imave samociqulo administrator vardiZis saxelze:
„Cven, morwmuneebma gavigeT, rom Cveni mRvdlis igiTxanaSvilis winaaRmdeg xalxi avrcelebs Worebs. amitom SevikribeT da avirCieT xalxi, rom mogweroT Tqven Semdegi: Toma igiTxanaSvilis energiuli muSaobis wyalobiT, eklesia fexze dadga. araa marTali, TiTqos is svams da igineba. Tu Tqven daujerebT mtrebs da gadaiyvanT igiTxanaSvils Cvens sul daviRupebiT. gTxovT gaswmindoT eklesia mavne elementebisagan, Torem Cven Zalas mivmarTavT da Sedegebze pasuxs ar vagebT“
*
**
zemoT moyvanil werilSi sayuradReboa ori ram: erTi is, rom Tomas Sesaxeb Turme vrceldeba Worebi, namdvilad ki Toma arafer SuaSia, meorec is, rom Toma xucess Turme mrevlSi eklesiisaTvis mavne elementebi.
rac Seexeba Worebs, imis Sesaxeb, TiTqos Toma svams da mruSobs, amaze sjobs „udanaSaulod“ Seuracyofil Tomas mivceT sityva. is cota sxva azris aris. is ukeT icnobs saqmes. amis Sesaxeb mama Toma swers vardiZes Semdeg mosananiebel gancxadebas.
Cven mogiyvanT am gancxadebias avtoris stilisa da marTlweris dacviT:
„erT saRamos, roca Zlier mTvrali viyavi, viTom Tu mosula CemTan saaRsarebod viRac Terezia facxaraSvilisa da me aRsarebaSi, anu mis gareSe codvaze damiwyvia (?) me sruliad ar maxsovs mxolod meore dRes, roca saziareblad movida, gamikvirda, Tu visTan sTqva man aRsareba da kidevac moxda dakitxva da maSin Sevityve, rom CemTan eTqva aRsareba da me ki ar vicodi...
amis gamo, vsTvli Cems Tavs damnaSaved, rom jered Zlier daviTver da mermed smis smis gamo arasferi maxsovs da radgan me es momxdenia smis da dabindul dros, gTxovT mamao, Semibralod da moxuci mRvdeli da Cemi eqvsi ubeduri Svilebi da mapatioT es Cemi smis gamo uneburi danaSauli da gamanTavisufloT dasjisgan“.
Toma igiTxanaSvili.
aseTia „Wori“ eqvsi Svilis patron, glexi qalebis „mziarebel“ moxuc mRvdel igiTxanaSvilis Sesaxeb. rac Seexeba sakiTxis meore mxares, saxeldobr imas, rom Tomas mrevlSi hyavs mavne elementebi, aq mdgomareoba aseTia. mavne elenmetebia pater SeSaberiZe da misi momxreni, romelnic cdiloben Tomas moSorebas da mis adgilas SeSaberiZis datovebas.
am niadagze or mRvdels Soris swarmoebs gaSmagebuli xan aSkara, xan maluli brZola. rogorc ufro gaqeqili xucesi, Toma met oinebs iCens. vis da ras ar moedeba is SeSaberiZis winaaRmdeg brZolaSi. komunistebTan kavSirsac ki swamebs mas, maswavlebel qals qaliSvilsac ulanZRavs da urwmunoebas abralebs. erTi siwyviT, ar aklebs araviTar siaves, rom saSiSari konkurenti rogorme Zirs dasces.
„kaTolikeTa mRvdel SeSaberiZem, swers Toma saCivars vardiZes, moisyida partiulebi da STaagona maT rom iZulebuli gamxadon davtovo mrevli. Semdeg ki mas surs daiWiros Cemi adgili...
mas yavs iseTi partia, rom SeuZlia didi ubedureba damatexos Tavze me moxuc mRvdels. masSi gahqra kaTolike mRvdlis suli. mas iseTi gveluri ena da gamoTqma aqvs, rom yvelas daarwmunebs Tavis simarTleSi. eklesiis qonebaze ambobs Cemiao, am mizniT inventaris wigns adgens.
misi qaliSvili SuaRamemde daseirnobs imerel maswavrebelTan da zogjer mihyavs is saxlSi, es garyvnili qali Cems Sesaxeb avrcelebs Worebs, surs rom mis mamam daiWiros Cemi adgili. xizabavxelebi gTxoven Tqven, moaxdinoT gankarguleba am uzneo qalis eklesiis saxlidan gamosaxlebis Sesaxeb. yovelive amas gwerT saidumlod, rom Tqven icodeT“.
aseTia samRvdeloebis hotentoturi morali. TviTon morwmune qalebis sakurTxevelSi gaupatiu[19v]rebaze varjoSiben, xolo Tu maswavlebel qalTan stumrad mivida saxlSi vaJi amxanagi, es garyvnileba da miutevebeli codvaa.
mTeli am „sasuliero“ sibinZuris mzis sinaTleze gamotana arc ki Rirda, rom is SeumCneveli ar rCebodes morwmune mSromel masisaTvis. saxarebiTa da jvriT dafaruli kaTilikeTa samRvdeloebis loToba, maTi yovelgvar wres gadasuli garyvniloba, erTmaneTisaTvis angarebis mizniT xafangis dageba da sxva, Zvirad ujdeba pirvelyovlisa mSromel morwmuneebs. maT kidev sjeraT, kidev swamT eklesiisa da gangebis Zala.
gamsunagebuli samRvdeloeba jerjerobiT moxerxebulad iyenebs morwmune xalxis ndobas, is malays gadadis xalxis zurgze RvTisa da eklesiis saxeliT.
*
**
Toma igiTxanaSvili aq SemTxveviT mohyva badeSi. amnairi TomebiT savsea kaTolikeTa eklesiis msaxurTa krebuli. Toma umanko abramis batkania kaTolikeTa samRvdeloebis oragulebTan SedarebiT, romelnic imdenad met uzneobas sCadian, ramdenadac meti „sasuliero“ samoRvaweo asparezia maT winaSe. Tomam sworad sTqva, „TviTon daSaqrul koniakebs miirTmeven, Cven ki myrali arayis dalevasac gviSlian“-o. gulnatken soflis mRvdelis am Civils ukve gamosWvivis kaTolikeTa samRvdeloebis Sinagani gaxrwnis mTeli suraTi. gaigeben ki amas axalcixe-axalqalaqis morqmune mSromeli masebi? Cven vfiqrobT, rom gaigeben da amis dasadastureblad gvinda mowmeT moviyvanoT isev TviT Toma igiTxvanaSvili.
sjobs Toma aqac sakuTari stiliT da gramatikiT kalaparakoT.
„momiteveT, mamao, wers is vardiZes, rom xSirad gawuxebT, magram roca Tqvens meto Semwe aravin myavs da aravisagan moveli daxmarebas, maS kiden me codvili da pirSavi Tqvens winaSe davrdomili, viTarca uZluri Svili, viTxov motevebas, mainc Cemi sawyali da damwvar-dadaguli wvrili Svilebi Seabrale. Cemis mxriv daviTisaebr xelTapyrobili gevedrebiT: „me Segcode, me gardavel nebas, me damsaje da Cem Svilebs aCuqe da apatie“...
„rac Tbilisidan davbrundi s. xizabavras, kapeikis amRebi ara var, 56 komli purs ar maZlevs da sxva rac movkribe, isic saxlis qiraSi moveci da axla roca zamTari karzea momdgari, damrCa col-Svili SiSvel-titveli. amisTvis Tvalcremliani gevedrebi nu daxSavT Cems SvilebisaTvis mowyalebis kars da manugeSeT miT, rom windawinve momaSveloT avansaT asi (100) maneTi sawiravebis angariSSi da mermed warmogidgen wirvebis rveuls da viangariSebT, radgan 1-l seqtembridan Tqveni davalebiT mudam Tqven hazrze vambob wirvebs da Tu es wyaloba ar miyav, javriT da fiqriT vici „wveTi“ (Паралич, TviT Tomas ganmarteba, k.) damemarTeba“.
ar viciT, miiRo Tu ara Toma igiTxanaSvilma asi maneTi. cxadia, erTi ram, jer-jerobiT mas „wveTi“ anu dambla ar dascemia da Zveleburad arxeinad ganagrZobs „codvebis Sendobas aRsarebis mousmenlad“. etyoba samociqulo administraciis salaroSi saqme arc Tu ise cudad yofila. magram maT es veRar uSvelis. kaTolikeTa samRvdeloebis gavlenas axalcixe-axalqalaqis mazraSiac wyali Seudga. wyali, romelic male Zlier niaRvrad iqceva da walekavs mTel saeklesio sibinZures.
Cven gangeb SevCerdiT kaTolikeTa samRvdeloebis moRvaweobaze. da es imitom ki ara, rom egred wodebuli marTlmadidebel qristianeTa, grigorianTa, mahmadianda da ebraelTa da sxva juris sarwmunoebis mociqulni udanaSaulo arian am qveyniur codvaSi. garyvnilebiT, sixarbiT, xalxis Tvalis axveviT, erTmaneTisadmi SuriTa da mtrobiT yvela sarwmunoebis warmomadgeneli erTi yaidis xalxia. bevr maTgans matyuarobas da mtaceblobas ukve gaecno farTe mSromeli xalxi. sarwmunoebas Ziri eTxreba, am dros ki kaTolikeTa eklesiis warmomadgenelni winandelze ufro daJinebiT gaiZaxian maT eklesiis sifaqizeze, mTlianobaze da uzenaesobaze. Tu ramdenad marTalia es, amas mowmobs zemoT moyvanili dokumentebi.
swored amitom gamovitaneT Cven saaSkaraoze, jerjerobiT mxolod nawilobriv, kaTolikeTa samRvdeloebis bneli saqmeebi. rac Seexeba danarCen sarwmunoebis wamomadgenlebs, maT Sesaxeb SeiZleba ase vTqvaT:
„yvavma yvavs wasZaxa, yrantiani xaro“.
kvesi
Empfohlene Zitierweise
Anlage vom 11. Juli 1928, Anlage, in: 'Kritische Online-Edition der Nuntiaturberichte Eugenio Pacellis (1917-1929)', Dokument Nr. 19387, URL: www.pacelli-edition.de/Dokument/19387. Letzter Zugriff am: 27.04.2024.
Online seit 20.01.2020, letzte Änderung am 01.02.2022.