Dokument-Nr. 7937
[Linneborn, Johannes]
: De retinenda consuetudine in causis de sedilibus in ecclesiis adeundi iudicem
civilem. Paderborn, vor dem 18. Juli 1920
Dioecesis Padebornensis exeunte saeculo octavo erecta per Bullam: De salute animarum (1821) multis amplisque terris aucta est (1) et nunc per duas provincias Westphaliam nempe et Saxoniam se extendit. Ante destructionem illam antiquarum dioecesium principatuumque episcopalium, quae dicitur Saecularizatio (Saecularisation) anno 1803 in diversis provinciis, nunc in dioecesi Paderbornensi unitis, diversae vigebant consuetudines, quo iure christifideles sedilibus in ecclesiis positis uterentur. Sed locorum ordinarii per multa praecepta id assequi studebant:
1° ut feminae a viris seiuncta haberent sedilia,
2° ne sedilia inscio parocho venirent vel alio modo possessorem mutarent,
3° ut ius ad sedilia propria vel ad certos in ecclesiis locos singulis domibus villarum communitatumve assignaretur. (2) Praedicto anno 1803 vel paulo post territorium modernae dioecesis Paderbornensis a Rege Borussico occupata est statimque post occupationem introductum est "Jus Commune Terrae Borussicae ("Preussisches Allgemeines Landrecht)".
75v
Quae lex consuetudines provinciarum de rebus ecclesiasticis
vigentes non abrogavit sed cum in nulla provincia in omnibus parochiis certa consuetudo
vigeret, codex ille ubique unicam vim obtinuit omnesque incolas etiam catholicos obligavit,
adhuc obligat atque obligabit. Nam lex introductoria novi Codicis Legis Civilis Germaniae
(Das Buergerliche Gesetzbuch des Deutschen Reiches) in art. 133 praedicto "Juri
Communi" quoad sedilia in ecclesiis expresse vim reservat. Cuius Juris singulae normae (3)
iuri canonico totaliter quidem non consonant, neque vero adeo repugnant, ut tolerari non
possint. Nam praxis tribunalium civilium (4), quae secundum legem illam iudicant,
auctoritatem ecclesiasticam satis tuetur, ita ut canoni 1263 § 3 (Cod. Jur. Can.)
respondeat. Contra praecepta a competenti auctoritate ecclesiastica edita ius provocandi
neque in possessorio neque in petitorio conceditur. Si ordinarius mandat, ut sedile
proprium, quod cultui obest, v. g. processiones impedit vel alio modo propter
angustiam loci vel propter mutatas prioris concessionis conditiones a loco suo ad alium
transferatur aut omnino removeatur ex ecclesia, iudex civilis causam contra tales
ordinationes non accipit declarans solius auctoritatis ecclesiasticae ius esse mandata edere
ad ordinandum in ecclesiis cultum divinum. Quae praxis iudiciaria ex multis sententiis
apparet cum "Tribunalis ad decidendas lites competentiae (Gerichtshof zur Entscheidung der
Kompetenzkonflikte)" tum moderni supremi "Tribunalis in Germania (Reichsgericht)". In
caeteris autem iudices civiles omnes lites de sedilibus admittunt, si fideles inter se
litigant aut si fideles contra parochum vel Concilium fabricae litem introducunt (5).
Fideles sine scrupulis iudicem civilem his in rebus advocabant et adhuc advocant. (6)76r
II.
De iure.De retinendis consuetudinibus can. 5 clare tractat. Consuetudines a canonibus expresse reprobatae sive universales sive particulares tamquam iuris corruptelae corrigendae et derogandae sunt. Aliae pro prudenti ordinariorum locorum iudicio tolerari possunt sub certis conditionibus, nempe si centenariae et immemorabiles sint, et porro si facile pro locorum ac personarum adiunctis submoveri non possint. Primo ergo quaeritur num consuetudo, de qua agitur, centenaria sit vel immemorabilis. Supra iam dictum est, consetudinem inde ab anno 1803 vel paulo post cum introductione Juris Communis Terrae Borussicae inolevisse. Cum lex praedicta normas de sedilibus in ecclesiis speciales contineret, et iudices civiles causas desuper exortas ad forum suum traxerunt et fideles iudices civiles ad contestandas lites adierunt. Quare consuetudinem centenariam dici posse apparet. (7)
Secundo quaerendum est, num consuetudo illa corruptela iuris sit appellanda vel saltem facile submoveri possit. Dubitari quidem non potest, quin ecclesiae omnino ius competat de locis vel sedilibus in ecclesiis iudicandi. Sed res haec ecclesiastica cohaeret cum iuribus quibusdam civilibus. Incolae vicorum sedilia propria retinent iure haereditario accepta a maioribus, qui ecclesiam dotaverunt; vel possessores sedilium propriorum adhuc omnia vel saltem maiora onera parochiae ferunt. Jus ad locos certos vel ad sedilia propria domibus, agris, haereditatibus adhaeret et cum rebus istis tamquam pertinens comparatur; alii jus illud ad sedilia proprium secundum consuetudinem numerata pecunia acquisiverunt. Parochiae quaedam sedilia publice elocant, ut sumptus necessarios facere valeant. Ecclesiae igitur reservato iure
76v
libere omnia praecepta pro ordinando
cultu divino etiam quoad sedilia edendi, ceteras de sedilibus his causas rem mixtam esse
dicas; neque praxis iuri aliqui nativo ecclesiae obest. Quare consuetudo in dioecesi
Paderbornensi vigens corruptela iuris appellari nequit.Neque facile submoveri potest. Constitutio Germaniae nuper edita omnibus societatibus ecclesiasticis ius quidem attribuit res suas proprias ordinandi, sed intra fines dumtaxat pro omnibus assignatos (Art. 137). Neque "Lex de costituendis iudiciis in Germania (Gerichtsverfassungsgesetz des Deutschen Reiches)" d. d. 27. Jan. 1877, § 16 aliud forum competens admittit ac civile. Itaque ordinarius Paderbornensis fideles prohibere nequit, quin iudicem civilem in causis praedictis advocent; sed etiam si fideles sponte forum ecclesiasticum adirent, prudentius ad forum civile reiceruntur, ne controversia inter potestatem civilem et ecclesiasticam oriretur. Quare utatur ordinarius iure sibi in Codice (Can. 1263) concesso in via administrativa; quotiescumque autem fideles tali administrationi non acquiescunt et coram iudice litigare volunt, iudicem civilem adeant. (8)
75r
(1) Novae provinciae enumerantur in opusculo: "Das
Kirchenstuhlrecht in der Dioezese Paderborn" p. 1 sq.(2) Consuetudines provinciarum maiorum plenius exponuntur cum allegatione quarumdam legum l. c. P. 2-7.
75v
(3) Paragraphos legis vide p. 7 sq.(4) Exponitur amplius p. 8-10.
(5) L. c. P. 10 sq.
(6) Quo iure hodie fideles in dioecesi Paderbornensi utantur, videri potest p. 13-15.
76r
(7) Planius exponitur l. c. p. 15-18.76v
(8) Vide l. c. p. 18-21.